094 Rachunek zysków i strat (sprawozdanie z zysków lub strat oraz innych całkowitych dochodów)
Rachunek zysków i strat lub sprawozdanie z zysków lub strat zgodnie z nomenklaturą Międzynarodowych Standardów Rachunkowości stanowi część sprawozdania finansowego za pomocą którego ustalamy wynik finansowy. Wynik dodatni czyli zysk netto lub wynik ujemny czyli strata netto stanowią część kapitałów własnych spółki.
W poniższej tabeli rachunek zysków i strat, który udało się ułożyć z danych finansowych podawanych w Internecie. Ponieważ dane te były podawane za poszczególne kwartały narastająco przekształciłem je w wartości kwartalne, z wyjątkiem danych za 2008 r. W kolumnie „2008” są dane roczne.
Tabela nr 84 Uporządkowane podstawowe dane finansowe – rachunek zysków i strat
Może się kazać, że dane finansowe za poszczególne kwartały uzyskane w Internecie nie sumują się do danych podanych za rok obrotowy. Może to wynikać z faktu, że meldunki z danymi finansowymi za ostatni kwartał publikowane są przed zakończeniem badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów. W trakcie badania mogą zostać wprowadzone korekty do sprawozdania finansowego lub spółka może otrzymać nowe dokumenty lub może powziąć nowe informacje, które spowodują konieczność zmiany pierwszej wersji sprawozdania finansowego.
Przychody i koszty możemy dzielić w różnorodny sposób, w zależności od potrzeb kierownictwa spółki.
W pozycji „przychody ze sprzedaży” spółki wykazują przychody z podstawowej działalności, a więc w przypadku CCC jest to sprzedaż obuwia oraz przychody z udzielania franszyzy.
W pozycji „koszt własny sprzedaży, pozostałe przychody i koszty operacyjne” znajdujemy:
1. Koszt własny sprzedaży, który składa się z wszelkich kosztów ponoszonych przez jednostkę w toku działalności operacyjnej. Koszty te można dzielić w różnorodny sposób:
a) według układu rodzajowego na koszty amortyzacji majątku trwałego (amortyzacja to roczne szacunkowe zużycie majątku trwałego), surowców i materiałów, energii, usług obcych, wynagrodzeń i narzutów na wynagrodzenia (przede wszystkim składek na ubezpieczenia społeczne ponoszonych przez pracodawcę), pozostałe koszty rodzajowe oraz wartość sprzedanych towarów. Ten podział powinien być stosowany przez jednostki o jednorodnej działalności;
b) według miejsc powstawania na i) koszt wytworzenia produktów, który obejmuje koszty, które dają się bezpośrednio przypisać do procesu wytworzenia (na przykład amortyzacja maszyn i urządzeń produkcyjnych, surowce i materiały bezpośrednie, energia wykorzystywana w toku produkcji, usługi obce przypisane do procesu wytwórczego, wynagrodzenia pracowników, którzy biorą udział w procesie produkcji, koszty pośrednie (wydziałów), które można w rozsądny sposób przyporządkować na wydziały produkcyjne oraz wartość sprzedanych towarów), ii) koszty zarządu, do których należą koszty wydziałów administracyjnych, księgowych, prawnych, które nie dadzą się w bezpośredni ani pośredni sposób przypisać do przychodów z wytwarzanych produktów i towarów, a także koszty generowane przez władze spółki jak Zarząd czy Rada Nadzorcza, iii) koszty sprzedaży, do których należą koszty utrzymania punktów sprzedaży, transportu z fabryk do sklepów, reklamy itp.;
c) zbliżonym podziałem kosztów do poprzedniego jest podział na koszty bezpośrednie, które dadzą się w prosty sposób przypisać do procesu wytwarzania produktów, koszty wydziałowe, które można przypisać do wytwarzanych produktów kluczami podziałowymi; koszty zarządu, których nie można rozsądnie przypisać do wydziałów, ani do produktów;
e) koszty stałe, które są niezależne od poziomu produkcji (np. koszty wynajmu pomieszczeń, koszty zarządu) oraz koszty zmienne, które są zależne od poziomu produkcji (np. koszty surowców, energii).
Z przedstawionych wyżej podziałów najbardziej przydatny do analizy ekonomicznej jest podział na koszty stałe i zmienne. Pozwala on wyliczyć tak zwany próg rentowności, czyli poziom sprzedaży przy którym produkcja staje się opłacalna, doskonale nadaje się do wyliczenia takich wskaźników jak koszt kapitału czy dźwignia operacyjna. Niestety rachunkowość finansowa najczęściej nie generuje takich danych, zajmuje się tym w niektórych firmach rachunkowość zarządcza, ale już pewno nie znajdziemy takich danych w pakiecie danych podstawowych, które są dostępne w Internecie. Przyjęcie założenia, że koszty zmienne to koszty bezpośrednie, a koszty stałe to koszty wydziałowe, które można znaleźć gdzieniegdzie w literaturze, jest moim zdaniem błędne, a wyniki takiego rachunku mogą wprowadzać czytelnika w błąd.
W pozycji: pozostałe przychody operacyjne i pozostałe koszty operacyjne spotykamy informacje o wykraczających poza normalną działalność zyskach i stratach, które dadzą się powiązać z tą działalnością, a to w szczególności: wyniku (zysku lub stracie) na sprzedaży majątku trwałego powiązanego z działalnością operacyjną (np. środki trwałe, wartości niematerialne, nieruchomości inwestycyjne), odpisach z tytułu utraty wartości przez ten majątek oraz należności powiązane z działalnością operacyjną, wysokości otrzymanych i rozliczonych dotacji, zmianie w wartości rezerw na świadczenia pracownicze itp.
W pozycji: „koszty i przychody finansowe, udział w zyskach jednostek stowarzyszonych” mamy do czynienia z przychodami i kosztami z odsetek uzyskanych i zapłaconych z tytułu kredytów, pożyczek, kredytów kupieckich, przekroczenia terminów płatności, różnic kursowych, z wyjątkiem powstałych z wyceny jednostek sporządzających sprawozdania finansowe w walucie innej niż waluta prezentacji w procesie konsolidacji sprawozdań finansowych, ze sprzedaży instrumentów finansowych (udziałów, akcji, obligacji, należności), z bieżącej wyceny instrumentów finansowych z wyjątkiem przeznaczonych do sprzedaży, z bieżącej wyceny pochodnych instrumentów finansowych, z wyjątkiem zakupionych w celu zastosowania rachunkowości zabezpieczeń, z dywidend otrzymanych i ze wspomnianych już udziałów w zyskach jednostek stowarzyszonych, a więc takich, w których spółka jest znaczącym inwestorem (posiada pomiędzy 20%-50% udziałów w kapitale jednostki lub powiązania personalne lub prawne zapewniające znaczący wpływ na politykę finansową jednostki). Jednostki takie nie są wyceniane ani w wartości historycznej, ani w wartości godziwej (rynkowej), ale w momencie zakupu udziałów lub akcji w wartości pozyskanego kapitału (kapitału własnego na akcję). Na koniec każdego roku obrotowego wycena jest korygowana o wartość pozyskanego w roku obrotowym zysku lub straty netto lub innego kapitału. Ponadto można dokonywać odpisów z tytułu utraty wartości przez jednostki stowarzyszone.
Powyższych opisów poszczególnych pozycji rachunku zysków i strat nie należy traktować jako kompletnego zestawu składników. Wręcz przeciwnie jest to opis znacznie uproszczony i wymieniający tylko najważniejsze składniki.
W pozycji: podatek dochodowy i podatek odroczony mamy, mówiąc w dużym uproszczeniu, podatek wynikający z iloczynu zysku brutto i stawek podatku dochodowego od osób prawnych obowiązujących spółkę. Ulgi podatkowe, możliwość odliczenia straty podatkowej w okresie następnych pięciu lat obrotowych oraz skomplikowane przepisy podatkowe stanowiące, że niektóre koszty i przychody musimy zaksięgować w bieżącym roku obrotowym, ale podatkowo musimy ująć w poprzednim lub następnym roku obrotowym, powodują, że podatek do zapłaty jest z zasady niższy niż wynikający z zysku brutto i stawki podatkowej. Może się także zdarzyć, że będzie wyższy niż wynikający z prostego przeliczenia. Podatek, który został zapłacony w poprzednim roku obrotowym lub następnym roku obrotowym to tak zwany podatek odroczony. Kwota wykazana w pozycji „podatek dochodowy i odroczony” stanowi sumę (różnicę) tych podatków.
Spróbuję to zilustrować w uproszczony sposób poniższej tabeli:
Tu Tabela nr 85 Podatek dochodowy i podatek odroczony
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości wymagają, aby sprawozdanie z zysków lub strat uzupełnić o rachunek tak zwanych innych całkowitych dochodów, czyli takie pozycje dochodów, które nie są wykazywane w bieżącym roku obrotowym w żadnej pozycji sprawozdania z zysków lub strat, tylko znajdują swoje odzwierciedlenie w kapitałach spółki (najczęściej w kapitale z przeszacowania). Są to, między innymi, następujące pozycje:
– zyski i straty z wyceny aktywów finansowych przeznaczonych do sprzedaży,
– niektóre zyski i straty spowodowane stosowaniem rachunkowości zabezpieczeń,
– różnice kursowe z wyceny jednostek sporządzających sprawozdanie finansowe w innej walucie prezentacji wyliczone w procesie konsolidacji sprawozdań finansowych grupy,
– zyski i straty z wyceny i realizacji wyemitowanych własnych kapitałowych instrumentów pochodnych (obligacje na akcje, opcje na akcje).
I to by było na tyle. W następnym poście o tym, w jaki sposób Rockefeller poradził sobie z rachunkiem zysków i strat.
Waldemar Mierniczek